Gelişmiş ülke, bazı kriterlere göre yüksek düzeyde gelişme göstermiş ülkeler için kullanılan bir terimdir. Hangi kriterlerin kullanılacağı ve hangi ülkelerin gelişmiş olarak tanımlanması gerektiği büyük bir tartışma konusu olmaya devam etmektedir. Ekonomik kriterler genel olarak değerlenirmelerde baskın olmaktadır. Bu kriterlerin en çok kullanılanlarınan biri kişi başına düşen millî gelirdir; yüksek millî gelire sahip ülkeler gelişmiş ülke olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir ekonomik kriter sanayileşme düzeyidir; sanayi sektörünün egemen olduğu ekonomiler gelişmiş sayılmaktadır. Günümüzde başka bir kriter, ekonomik ölçümü, millî geliri, eğitim ve sağlık düzeyini kombine eden İnsani Gelişme Endeksi daha egemen olmuştur. Bu kritere göre yüksek insani gelişmişlik endeksine sahip ülkeler daha gelişmiştir. Ama her kriterde olduğu gibi bu kriterde de anomaliler bulunmaktadır.
Bu kriterlere uymayan ülkeler genel olarak gelişmekte olan ülke olarak sınıflandırılmaktadır.
Gelişmiş ülkeye benzer terimler olarak ileri ülke, sanayileşmiş ülke veya birinci dünya ülkesi gibi terimlerde kullanılmaktadır. Sanayileşmiş ülke terimi biraz belirsiz olabilir çünkü sanayileşme sürekli devam eden bir süreçtir. Dünyada ilk sanayileşen ülke Büyük Britanyadır, sonrasında diğer Batı Avrupa ülkeleri ve ABD takip etmiştir. Fakat Jeffrey Sachs'a göre, şu anda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki fark 20. yüzyıl sırasında oluşmuştur.1
Birleşmiş Milletler eski genel sekreteri Kofi Annan, gelişmiş ülke terimini şu şekilde tanımlamıştır: "Gelişmiş bir ülke, bütün vatandaşlarına güvenli bir ortamda özgür ve sağlıklı bir hayat yaşamaya olanak sağlayan ülkedir".2 Ama Birleşmiş Milletler İstatistik Bölümü'ne göre gelişmiş ve gelişmekte olan ülke ayrımını yapmak için belirlenmiş bir kural yoktur.3 Ayrıca gelişmiş ve gelişmekte terimlerinin istatistiksel kolaylık için olduğunu ve bir ülkenin gelişmişlik aşaması hakkında bir yargı bulundurmadığını da eklemektedir.4
[[Dosya:Countries by Human Development Index category (2020).png|küçükresim|350x350pik|İnsani Gelişme Endeksi kategorilerini temsil eden dünya haritası (2019 verilerine dayanarak, 2020'da yayınlanmıştır).
<table> <tbody> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table>]] İnsani Gelişme Endeksi (Human Development Index, HDI), dünyadaki ülkeler için yaşam uzunluğu, okur yazar oranı, eğitim ve yaşam düzeyi doğrultusunda hazırlanan bir ölçüdür.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın 2019 İnsani Gelişme Raporu, 9 Aralık 2019'da yayınlandı ve 2018 tahminlerine göre İGE değerlerini hesapladı. Aşağıda "çok yüksek insani gelişme"ye sahip ülkelerin listesi yer almaktadır:5
= artan.
= sabit.
= azalan.
Parantez içindeki rakamlar, ülkenin 2017 yılındaki sıralamaya göre yükseldiği (yukarı veya aşağı) sıra sayısını temsil eder.
<table> <thead> <tr class="header"> <th><p>Sıra</p></th> <th><p>Ülke/bölge</p></th> <th><p>İGE</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p><small>2018 verileri (2019 raporu) sıralaması</small> <a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref"><sup>1</sup></a></p></td> <td><p><small>Bir önceki yıla göre değişim</small><a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref"><sup>2</sup></a></p></td> <td><p><small>2018 verileri (2019 raporu) sıralaması</small> <a href="#fn3" class="footnote-ref" id="fnref3" role="doc-noteref"><sup>3</sup></a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>1</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>2</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>3</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>4</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>4</p></td> <td><p>(2)</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>6</p></td> <td><p>(1)</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>6</p></td> <td><p>(1)</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>8</p></td> <td><p>(1)</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>9</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>10</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>11</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>12</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>13</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>14</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>15</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>15</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>17</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>18</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>19</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>20</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>21</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>22</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>22</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>24</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>25</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>26</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>26</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>28</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>29</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>30</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>31</p></td> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"></li> <li id="fn2" role="doc-endnote"></li> <li id="fn3" role="doc-endnote"></li> </ol> </section> <table> <thead> <tr class="header"> <th><p>Sıra</p></th> <th><p>Ülke</p></th> <th><p>İGE</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p><small>2018 verileri (2019 raporu) sıralaması</small> <a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref"><sup>1</sup></a></p></td> <td><p><small>Bir önceki yıla göre değişim</small><a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref"><sup>2</sup></a></p></td> <td><p><small>2018 verileri (2019 raporu) sıralaması</small> <a href="#fn3" class="footnote-ref" id="fnref3" role="doc-noteref"><sup>3</sup></a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>32</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>32</p></td> <td><p>(1)</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>34</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>35</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>36</p></td> <td><p>(2)</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>36</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>36</p></td> <td><p>(1)</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>39</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>40</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>41</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>42</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>43</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>43</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>45</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>46</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>47</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>48</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>49</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>50</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>50</p></td> <td><p>(1)</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>52</p></td> <td><p>(1)</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>52</p></td> <td><p>(1)</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>52</p></td> <td><p>(1)</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>55</p></td> <td><p>(1)</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>56</p></td> <td><p>(5)</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>57</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>57</p></td> <td><p>(1)</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>59</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>60</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>61</p></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>62</p></td> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"></li> <li id="fn2" role="doc-endnote"></li> <li id="fn3" role="doc-endnote"></li> </ol> </section>IMF'ye göre aşağıdaki listede bulunan 35 ülke gelişmiş ekonomiler sınıfında yer almaktadır.6
Orijinal kaynak: gelişmiş ülke. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/02/pdf/text.pdf World Economic Outlook, Uluslararası Para Fonu, Eylül 2011, s. 165. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page